Uloga institucija za reviziju zanemarena, a njihovi izvještaji bez efekata

Za razliku od većine zemalja Evropske unije, pravno-politički i regulatorni osnov za rad i nadležnosti ni jedne revizorske insitucije u BiH nikada nije postavljen u aktualne ustave/statut entiteta, BiH i Brčko distrikta, koji ne poznaju funkciju parlamentarnog i javnog nadzora izvršne vlasti, javnih institucija i javnih  finansija. Bez ustavne pozicije, nezavisnost i stručnost VRI u BiH je prepuštena volji političkih lidera i stranaka, odnosno njihovih skupštinskih većina, a revizorske institucije time mogu biti meta protivzakonitih uticaja predstavnika izvršne vlasti, političkih lidera i stranaka.

Uporedni rezultati finansijskih revizija u BiH pokazuju velike razlike u godišnjoj i trogodišnjoj strukturi i trendovima datih mišljenja i ocjena finansijskih revizora. Tako u periodu 2010-2012., najveće učešće pozitivnih revizorskih mišljenja ima VRI BiH (78%), zatim GSR RS (37%), a najmanje VRI FBiH (0%) i URI BD BiH (14%). Najveće učešće negativnih mišljenja ima VRI FBiH (22%) i URI BD BiH (14%), a najmanje VRI BiH (1,5%) i GSR RS (2,3%). Najviše mišljenja sa rezervom je za ove tri godine dato u VRI FBiH (77%) i GSR RS (59%). U ove tri godine broj negativnih mišljenja je u laganom porastu u VRI BiH i VRI FBiH, a u opadanju u GSR RS i URI BD BiH. Broj pozitivnih mišljenja u VRI BiH i GSR RS je u porastu, u VRI FBiH u stagnaciji, a u URI BD BiH u opadanju.

Finansijske revizije u sve četiri VRI ne uspiju godišnje pokriti ni 10% institucija i organizacionih jedinica javnog sektora u BiH – od oko 2500 organizacionih jedinica godišnje se provede tek između 200 i 220 finansijskih revizija, tako da van radara finansijske kontrole često izostaju poslovanja lokalnih institucija, javnih preduzeća, te entitetskih, kantonalnih i opštinskih institucija na periferiji (obrazovne organizacije, centri za socijalni rad, domovi zdravlja, bolnice, klinički centri, instituti, zavodi i agencije).

Dodatan problem predstavlja i nedostatak efekata samih revizorskih izvještaja – njihova slaba i nedovoljno stručna upotreba  u parlamentima, naročito prilikom usvajanja budžeta ili izvještaja o izvršenju budžeta, kao i konstantni izostanak posljedica za neodgovorno i netransparentno poslovanje javnih institucija. Najveći razlog tome je nepostojanje  volje i odgovornosti poslanika da kontrolišu rad vlada u BiH, te nepostojanje sistemskih mehanizama saradnje između revizorskih institucija i pravosuđa s ciljem sankcionisanja nezakonitog i neodgovornog utroška javnih sredstava. Preporuke revizora se ne poštuju od strane javnih institucija – godišnje ostane nerealizovana ili djelimično realizovana oko polovina datih preporuka, što ostavlja velike posljedice na istinitost i ispravnost računovodstvenih evidencija, kao i na upravljanje javnim finansijama.

Neophodno je spomenuti i izmjene Zakona o reviziji javnog sektora RS koje se pripremaju od stane Vlade RS i Ministarstvo finansija, a koje su  tajna za većinu poslanika i članova nadležnog parlamentarnog odbora za reviziju NS RS, za same revizore u GSR RS i javnost. Sam način izrade zakona budi sumnje da će nova rješenja očuvati i dosadašnji nivo nezavisnosti GSR RS, ili harmonizirati eksternu reviziju javnog sektora u BiH, već upravo suprotno.

Na osnovu svih nalaza Monitoringa, jasno je da predstavnici zakonodavstva, ali i izvršne vlasti u BiH i dalje ne shvataju ozbiljno ulogu vrhovnih revizorskih institucija, niti postoji interesovanje za uspostavljanje efikasne kontrole nad utroškom javnih sredstava, dok se u isto vrijeme nastoji ostvariti sve jača kontrola nad nalazima i samim institucijama za reviziju.

Monitoring funkcionisanja institucija za reviziju javnog sektora za
period 2011—2012